Son Güncelleme: 21 Şubat 2016 08:41 Türk Ocakları Çorum Şube Başkanı Porf.Dr. İrfan Çağlar ilişkiler sisteminde es geçtiğimiz iki temel değer adabı muaşeret kuralları ve ahde vefa ile ilgili açıklama yaptı.

Çağlar, İnsanı ya da toplumu değerli kılan, sahip oldukları kültürel, etik ve ahlaki değerler olduğunu söyledi.

“Ancak en çok görmezlikten gelinen ya da es geçilenler de bu değerlerdir. “ diyen Çağlar konu ile ilgili açıklaması şöyle;

“Bunlar, adabı muaşeret kuralları ve ahde vefa olmak üzere ilişkiler sisteminin merkezini teşkil eden iki temel değerdir. Bu değerlerin sosyal sorumluluk ve ilişki gibi iki farklı boyutu vardır. Ancak iki boyutta da belirleyici gerçek, karşılıklı olma durumudur. Yani size karşı sorumlu bir davranış sergileyen ve ilişkilerinde sizin kayba uğramamanız için gayret sarf eden kişi ya da kişilere karşı siz de, aynıyla mukabelede bulunma ihtiyacı hissedersiniz. Zaten doğru ya da etik olan da budur. Bahse konu bu mütekabiliyet,  etkin bir şekilde sürdürülebilirse,  uzun süreli dostlukların da kaynağı haline gelebilir.

Değerlerin üretilmesi, korunması ve uygulamaya aktarılmasında; dinin, ahlakın ve etik kuralların yeri ve önemi büyüktür. Bu normların ilişkilerde dikkate alınması, adabı muaşeret de denilen moral boyutlu kuralların önem kazanmasına vesile olur. Adabı muaşeret kuralları; bir yandan yaşanılan ortama zarafet kazandırırken, öte yandan da insanı maganda çizgisinden insan çizgisine taşır. Bu yüzden, adabı muaşeret kurallarını ihmal etmemeli, bilakis onları içinde yaşadığımız çevresel ortama yeniden ve daha güçlü bir şekilde kazandırmalıyız.

Tarihin süzgecinden geçerek gelen ve zaman içinde  süzülerek oluşan bu adabı muaşeret kuralları, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

* İlişkilerde dürüst ve samimi olmak,

*İnsanları güç durumda bırakmamak,

* Onları kalıbının ve tarzının dışında olmaya zorlamamak,

*İnsanları itibarsızlaştırmamak ama hak ettiklerinden fazla da itibar kazandırmamak,

*İnsanların kusurunu örtmede gece gibi olmak,

* Yargılamadan önce anlamaya çalışmak,

*Empati yapmak,

*Sabretmek,

*İletişimde bir uslup sahibi olmak,

*Paylaşımcı ve yardımsever olmak,

*Düşenin dostu ve kaldırıcısı olmak vb.

Sıralanan bu kuralların sayısı artırılabilir. Aklımızda var olan başkaca hassasiyetler de buraya kural olarak eklenebilir.  Toplumun hayat kalitesini artıran bu kuralların, korunması ve yaygınlaştırılabilmesi önemlidir. Bunun için toplumun sorumlu bireylerine görev düşmektedir. Yani emri bil maruf, nehyi anil münker ( iyilikleri telkin, kötülüklerden uzak durulması konusunda tembih) görevi. Toplumun önemli kesimi ilişkilerin kurulmasında, böyle bir duruş sergileyebilirse (sorumlu davranabilirse ) kuralların yaygınlığı, kalıcılığı ve etkinliği sağlanabilir. Sevgi medeniyetini inşa etmek istiyorsak ya da böyle bir iddianın sahibi isek, bu kurallara çok ama çok ihtiyacımız var.

İkinci önemli toplumsal değer de, ahde vefa davranışıdır. Maalesef hayatımızda ve ilişkiler sistemimizde, en çok ihlal edilen ve görmezlikten gelinen ya da acımasızca infaza uğrayan değer budur. Ahde vefa; sevgi, saygı ve bağlılık gibi duyguların bir kompozisyonu ve eyleme dönüşmüş biçimidir. Karşılıksız yapılan iyiliğin karşısında beklenen saygıdır ahde vefa. Beklenen, ama çoğu zaman gelme noktasında nazlanan bir karşılığı simgeler bu duygu. Günümüzde “Allah rızası için iyilik yaptım, karşılığında saygısızlık ve kötülük gördüm” sızlanışına sıklıkla muhatap oluruz. “ Besle kargayı oysun gözünü ” özdeyişi de,  ahde vefa konusundaki yanlış karşılığın bir başka ifadesidir. Bir büyük zata derler ki; falan kişi senin hakkında yanlış şeyler söylüyor. O muhterem zat düşünür ve tebessümle “ ben ona herhangi bir iyilik yapmadım ki” cevabını verir. Yani bu asimetrik yaklaşım tarzı ( iyiliğe kötülükle cevap verme ), insanlık tarihi ile özdeş ve bütün insanlar ve dönemler için geçerli bir durumu ifade eder.

Peki, bu yanlışın( ahlaki ve etik olmayan asimetrik karşılığın ) sebebi nedir? Aslında bu asimetri üzerinde biraz kafa yordum. Çünkü bu yanlış eylem biçimine, içinde yaşadığımız toplumda, herkes gibi bende muhatap olanlardan birisiyim. Hem de sıklıkla. Konuyla ilgili vardığım kanaat şudur. İnsanların ilişki düzleminde kendilerine yapılan iyilik ve katkıya iki tür refleks gösterme durumu söz konusudur. Birincisi iyiliğe aynısı ile mukabelede bulunmak. Bunun için adam gibi adam olmak gerekir. İkincisi de iyiliği reddetmek veya onu yok saymak. Buna işin kolayına kaçmak dendiği gibi, adam gibi adam olamayanların tercihi de denebilir. Söz konusu bu tercihin sahipleri, çevrenin yargısına muhatap olmamak için bir de senaryo yazarlar ve mazeret üretirler rahatlamak adına. Böylece içinde bulunduğu mahcubiyetten, zahiren kurtulmuş olurlar. Ancak iç dünyalarında, o konuyla ilgili yaşadıkları meşruiyet problemini, hiçbir zaman çözemezler ve sorun onların iç dünyasında daima bir rahatsız unsuru olarak kalır.

Bu asimetrik boyutlu toplumsal sorunu çözmek için; önce kul olduğumuzu, içinde yaşadığımız dünyanın geçici olduğunu ve dünyevi hırsların insanları yıkıma götürdüğünü anlamamız gerekiyor. Öte yandan linç duygusunun; insani, islami ve etik bir davranış biçimi olmadığını kabul etmeliyiz ki, iç dünyamızda olumsuz duygular gelişemesin. Toplumsal huzurun karşılıklı paylaşma, paslaşma ve değer üretmeden geçtiğini bilirsek, sanırım hep birlikte daha pozitif ve sorumlu bir noktaya ulaşabiliriz. Hayat belli ölçüler çerçevesinde yaşanabilirse , (sevginin de nefretinde bir ölçüsü olursa) insanoğlu kötülük merkezi olmaktan çıkıp, iyilik merkezine dönüşebilir. Bu duygularla, herkesi iyilik anlamında aslına rücu etmeye ve elini taşın altına koymaya davet ediyorum”